Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym. Wpływa całościowo na rozwój i funkcjonowanie danej osoby.
Obecnie coraz częściej stosuje się określenie „spektrum autyzmu”, co ma na celu zwrócenie uwagi na to, jak różnorodne są osoby z autyzmem i w jak różny sposób zaburzenie to może wpływać na ich życie. W spektrum znajdują się zarówno osoby niemówiące, mające poważne problemy w zakresie samodzielności i funkcjonujące na poziomie niepełnosprawności intelektualnej, jak również osoby sprawnie porozumiewające się mową i odnoszące sukcesy edukacyjne i zawodowe. Dla skrótowego określenia spektrum autyzmu używa się najczęściej angielskiego ASD (Autism Spectrum Disorder).
Dziecko lub uczeń, u którego został zdiagnozowany autyzm wymaga szczególnego wsparcia w procesie edukacji i specjalnej organizacji nauki i metod pracy, bez względu na to, czy uczęszcza do placówek ogólnodostępnych, integracyjnych, czy też do przedszkoli i szkół specjalnych.
Podstawowym dokumentem regulującym proces edukacji dzieci z autyzmem jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, które może wydać jedynie zespół orzekający w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa wyraźnie prawo. Mówi o tym m.in. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. W niniejszym artykule wymienione zostaną najważniejsze prawa jakie przysługują dzieciom i młodzieży z ASD, w związku z kształceniem specjalnym na terenie przedszkoli i szkół.
Prawa dziecka lub ucznia z autyzmem, w tym z Zespołem Aspergera:
1. Objęcie wczesnym wspomaganiem rozwoju, na podstawie opinii WWR wydanej również przez zespół orzekający w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (do momentu rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej)
2. Kształcenie specjalne na etapie wychowania przedszkolnego:
w przedszkolu/oddziale ogólnodostępnym,
w przedszkolu/oddziale integracyjnym,
w przedszkolu/oddziale specjalnym,
w przedszkolu specjalnym.
3. Odroczenie obowiązku szkolnego,
jednak nie dłużej niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 9 lat.
4. Kształcenie specjalne w trakcie pobierania nauki we wszystkich typach szkół zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami, potrzebami rozwojowymi oraz edukacyjnymi, przy czym wybór miejsca kształcenia należy do rodziców/opiekunów prawnych dziecka. Mogą to być szkoły specjalne (terapeutyczne), integracyjne i masowe (ogólnodostępne).
5. Dostosowanie wymagań edukacyjnych.
Szkoła ma obowiązek dostosować program nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Dostosowanie to następuje na podstawie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET). Rodzice ucznia albo pełnoletni uczeń mają prawo uczestniczyć w spotkaniach zespołu, a także w opracowaniu i modyfikacji programu oraz dokonywaniu wielospecjalistycznych ocen poziomu funkcjonowania ucznia.
6. Zajęcia rewalidacyjne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w wymiarze :
- w szkole ogólnodostępnej lub integracyjnej - 2 godz. tygodniowo na ucznia
w szkole/oddziale specjalnym – 12 godzin tygodniowo na oddział
Dla uczniów z autyzmem są to:
„Zajęcia rozwijające umiejętności społeczne, w tym umiejętności komunikacyjne”- prowadzone przez specjalistę z zakresu autyzmu.
Uczniom autystycznym w szkole ogólnodostępnej i oddziale integracyjnym organizuje się zajęcia rewalidacyjne indywidualne, a w pozostałych typach szkół w formie zajęć grupowych. Zajęcia te nie mogą być organizowane na podstawie Karty Nauczyciela. Muszą bowiem wynikać z arkusza organizacji pracy placówki w danym roku szkolnym.
7. Zwolnienie z nauki drugiego języka obcego.
8. Wydłużenie okresu nauki na każdym etapie edukacyjnym o jeden rok. zwiększając proporcjonalnie wymiar godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Decyzję podejmuje rada pedagogiczna po uzyskaniu zgody rodziców ucznia oraz pozytywnej opinii Zespołu, którego zadaniem jest planowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Nauka może być prowadzona do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 20 lat (w przypadku szkoły podstawowej) lub 24 lata (w przypadku szkoły ponadpodstawowej).
9. Przystąpienie do egzaminów zewnętrznych, w tym egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w warunkach i formie dostosowanych do niepełnosprawności, zgodnie z komunikatem CKE na dany rok.
10. Korzystanie z pomocy psychologiczno – pedagogicznej, stosownie do potrzeb ucznia w formie m.in.
zajęć rozwijających uzdolnienia; zajęć rozwijających umiejętności uczenia się;zajęć dydaktyczno-wyrównawczych; zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym; zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu - w przypadku uczniów szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych; porad i konsultacji dla rodziców i ucznia.
11. Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych.
12. Wsparcie ze strony dodatkowo zatrudnionych nauczycieli.
W szkołach ogólnodostępnych, w których kształceniem objęci są uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na autyzm, w tym Zespół Aspergera lub niepełnosprawności sprzężone, zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
13. Możliwość realizacji wybranych zajęć wychowania przedszkolnego lub zajęć edukacyjnych indywidualnie z uczniem lub w grupie do 5 uczniów.
Taka forma pracy może być realizowana dla uczniów, którzy natrafiają na poważne trudności w funkcjonowaniu wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub klasowym do którego uczęszczają.
Podsumowanie:
Prawa ucznia objętego kształceniem specjalnym w jednostce oświatowej nie są w żaden sposób ograniczone. Jest wręcz przeciwnie, gdyż uczeń posiadający orzeczenie ma wszelkie prawa, które mają inni rówieśnicy, a z racji zdiagnozowanych specjalnych potrzeb powinien dodatkowo liczyć na specjalistyczne i wielowymiarowe wsparcie.
