Dyskalkulia obok dysleksji, dysortografii i dysgrafii należy do grupy tzw. specyficznych trudności w uczeniu się.

Termin ten pochodzi z języka łacińskiego i oznacza trudności w liczeniu (calkulare – liczyć, dys – trudność).

            Pojęciem tym określa się zaburzenia zdolności matematycznych, które mają źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach dotyczących funkcjonowania części mózgu odpowiedzialnej za dojrzewanie umiejętności matematycznych wraz z wiekiem.

            Osoby, które mają dyskalkulię nie są w stanie osiągnąć adekwatnego do swojego wieku rozwojowego poziomu biegłości w procesach matematycznych, pomimo iż mają prawidłowy poziom inteligencji, sprzyjające warunki edukacyjne, odpowiedni poziom motywacji do nauki i nie występują u nich żadne zaburzenia emocjonalne.

            Warto wiedzieć, że dyskalkulii nie towarzyszą żadne nieprawidłowości w zakresie ogólnych funkcji umysłowych. Jest rozpoznawana u dzieci z przeciętną lub ponadprzeciętną inteligencją.

            Nie wszystkie trudności w nauce matematyki są dyskalkulią. Problem ten dotyczy dzieci/uczniów wykazujących wiek matematyczny wyraźnie niższy od wieku rozwoju umysłowego. Rozpoznanie dokonuje się poprzez szczegółową diagnozę psychologiczno-pedagogiczną.

 Rodzaje dyskalkulii:

• dyskalkulia werbalna, czyli zaburzenia umiejętności słownego nazywaniapojęć i zależności matematycznych, określaniem liczby obiektów,
• dyskalkulia wykonawcza, to zaburzenia manipulowania realnymi obiektami w celach matematycznych, problemy z szeregowaniem,
• dyskalkulia leksykalna, polegająca na braku zdolności odczytywaniasymboli matematycznych, liczb, cyfr, znaków,
• dyskalkulia graficzna, oznaczająca trudności wzapisywaniu symboli, liczb, działań matematycznych;
• dyskalkulia pojęciowo - poznawcza, cechująca się niezdolnością rozumieniapojęć, relacji i zależności matematycznych;
• dyskalkulia operacyjna, w której zaburzona jest zdolność wykonywania operacji i działań matematycznych.

Typowe objawy dyskalkulii

Dyskalkulię można dostrzec u dziecka już od najmłodszych lat. Mogą wówczas wystąpić trudności z oszacowaniem ilości elementów w zbiorze bez ich przeliczenia oraz liczeniem w pamięci (potrzebują konkretów nawet do liczenia łatwych działań). Z wiekiem objawy te są coraz poważniejsze i stają się bardziej widoczne.

Problemy te dotyczą najczęściej:

• odczytywania zegarów analogowych,
• określenia, która z dwóch liczb jest większa,
• rozróżniania prawej i lewej strony ciała oraz innych zależności przestrzennych,
• liczenia wstecz,
• zapamiętania tabliczki mnożenia,
• szacowania, np. kosztów zakupów w koszyku, rozmiaru przedmiotu, odległości,
• dodawania i odejmowania w pamięci (zgadywanie wyników),
• słabego zapamiętywania pojęć, symboli, wzorów matematycznych oraz algorytmów rozwiązywania zadań, wykonywania działań,
• niskiej zdolności stosowania wiedzy matematycznej w praktyce,
• odczytywania mapy, nut,
• kłopotów z porównywaniem figur geometrycznych, ich cech, proporcji, wielkości, wysokości,
• odczytywania wykresów, schematów,
• rozumienia pojęć związanych z wagą, przestrzenią, kierunkiem, czasem,
• trudności z zapisywaniem lub odczytywaniem podobnie wyglądających liczb, symboli,
• mylenia dużych i małych liter w zapisach jednostek oraz symboli,
• odczytywania liczb wielocyfrowych,
• rysowania figur i brył geometrycznych,
• gubienia cyfr i znaków matematycznych w zapisach,
• zapamiętywania, co oznacza dany symbol, skrót we wzorze,
• niedokładnościami w pomiarze długości,
• chaotycznego zapisu operacji matematycznych,
• rozumienia jednostek, ich przeliczania, zamieniania, zależności między nimi,
• przechodzenia od konkretów do abstrakcyjnego myślenia,
• wyobrażenia sobie treści zadania,
• mylenia kierunków przy działaniach matematycznych, przestawianie cyfr w ułamkach potęgach, pierwiastkach,
• rozumienia odwrotności działań,
• braku logicznego myślenia, słabego kojarzenia i łączenia ze sobą wiedzy, informacji,
• wolnego tempa pracy przy wykonywaniu działań matematycznych,
• sporych trudności zwłaszcza z zadaniami tekstowymi, rozumieniem przedstawionych zależności, ich matematyzacją,
• zapamiętywania sekwencji ruchów, kroków tanecznych, układów choreograficznych,
• skupienia, koncentracji na zadaniach wymagających dłuższego myślenia,
• obniżonej motywacji do uczenia się matematyki.

            Warto pamiętać, że dyskalkulia nie oznacza jedynie problemów w opanowaniu umiejętności matematycznych. Może również utrudniać naukę innych przedmiotów szkolonych, np. geografii, fizyki, chemii, a nawet historii, techniki, muzyki czy wychowania fizycznego.

            Objawy dyskalkulii, które mogą wystąpić na innych poza matematyką przedmiotach to głównie:

• kłopoty z odczytywaniem czasu, posługiwaniem się zegarkiem,
• trudności z opanowaniem chronologii wydarzeń;
• zaburzenia orientacji w terenie;
• problemy z zapamiętaniem sekwencji ruchów, ćwiczeń, kolejności kroków tanecznych, układu choreograficznego;
• zapominanie ważnych dat dotyczących spraw osobistych;
• problemy z wykonywaniem codziennych zadań  wymagających stosowania liczb, ważenia, mierzenia, np. przy gotowaniu posiłków;
• brak zdolności do rozumienia symboli graficznych (np. znaki drogowe);
• słaba koordynacja sportowa, niezborność ruchowa,
• nienadążanie za szybko zmieniającymi się instrukcjami;
• trudności w opanowaniu zapisu nutowego, wartości rytmicznych i terminologii muzycznej;
• kłopoty ze znalezieniem odpowiedniej strony i zadania w podręczniku.

            Dane statystyczne szacują, iż dyskalkulia występuje prawie u 6% populacji. Im wcześniej zostanie zdiagnozowana, tym większa szansa na zrozumienie problemów dziecka  i podjęcie odpowiedniego wsparcia oraz terapii.

Beata Zasowska

Pedagog, terapeuta pedagogiczny