Dostosowanie form egzaminu polega na przygotowaniu odrębnych arkuszy dostosowanych do potrzeb i możliwości zdających.

Dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu polega między innymi na:

• zminimalizowaniu ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym ucznia,
• zapewnieniu uczniowi miejsca pracy odpowiedniego do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych,
• wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych,
• odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu,
• ustaleniu zasad oceniania rozwiązań zadań wykorzystywanych do przeprowadzania egzaminu, uwzględniających potrzeby edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia,
• zapewnieniu obecności i pomocy w czasie egzaminu nauczyciela wspomagającego ucznia w czytaniu lub pisaniu lub specjalisty, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub pomocy w obsłudze sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych.

1. Sposoby dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu pisemnego

Uczniowie ze spektrum autyzmu, w tym z Zespołem Aspergera otrzymują arkusz dostosowany do dysfunkcji, który uwzględnia: przedłużenie czasu oraz uprawnianie do nieprzenoszenia odpowiedzi na kartę odpowiedzi (egzamin ósmoklasisty). Czas pracy zapisany na stronie tytułowej arkusza jest obowiązujący (nie wymaga przedłużenia). Do arkuszy z języków obcych nowożytnych dołączona jest płyta CD z dostosowanym nagraniem, tj. z wydłużonymi przerwami na zapoznanie się z zadaniami sprawdzającymi rozumienie ze słuchu i ich wykonanie.

Dozwolona jest obecność w sali osoby niezbędnej dla uzyskania właściwego kontaktu ze zdającym oraz/lub pomocy w obsłudze specjalistycznego sprzętu i środków dydaktycznych. Uczeń ma prawo do korzystania z pomocy nauczyciela wspomagającego przy odczytywaniu poleceń i tekstów oraz przy zapisywaniu odpowiedzi (możliwe tylko wtedy, gdy w toku edukacji uczeń został wdrożony do takiej współpracy z nauczycielem). Jeżeli zdający korzysta z pomocy nauczyciela wspomagającego w czytaniu i/lub pisaniu, przebieg egzaminu musi być rejestrowany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Zapis dźwiękowy stanowi integralną część pracy egzaminacyjnej.Nauczyciel wspomagający lub specjalista z zakresu danego rodzaju niepełnosprawności, może wchodzić w skład zespołu nadzorującego jako jeden z nauczycieli.

Miejsce pracy powinno być dostosowane do dysfunkcji zdającego. Egzamin odbywa się w oddzielnej sali, jeżeli zdający korzysta z co najmniej jednego z następujących dostosowań:

• korzystanie z urządzeń technicznych,
• korzystanie z płyty CD z dostosowanym nagraniem w przypadku egzaminu z języka
  obcego nowożytnego,
• udział nauczyciela wspomagającego (członka zespołu nadzorującego) w czytaniu i/lub pisaniu,
• czas przedłużony o dodatkowe przerwy.

Uczeń może zapisywać odpowiedzi do zadań na komputerze, jeżeli w toku edukacji został wdrożony do tej formy pracy. Dostosowanie możliwe wtedy, gdy głębokość zaburzenia grafii uniemożliwia odczytanie i dokonanie prawidłowej oceny pracy egzaminacyjnej lub gdy zdający posługuje się alternatywnymi i wspomagającymi metodami komunikacji.

1. Sposoby dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu ustnego (egzamin maturalny)

 Przedłużenie egzaminu z języka polskiego, nie więcej niż o 15 minut i przeznaczenie go na przygotowanie do wypowiedzi i/lub egzamin (wypowiedź monologową oraz rozmowę z zespołem przedmiotowym).

• Przedłużenie czasu przeprowadzenia egzaminu z języka obcego nowożytnego – nie więcej niż o 15 minut.
• Uczeń ma prawo przygotować wypowiedź z języka polskiego, języka mniejszości narodowej, języka mniejszości etnicznej lub języka regionalnego na piśmie. Dostosowanie możliwe jest tylko wtedy, gdy zdający nie jest w stanie sformułować wypowiedzi ustnej.
• Możliwe jest również uzupełnienie wypowiedzi ustnej zapisem sporządzonym przez zdającego.
• Dozwolona jest obecność w sali osoby niezbędnej do uzyskania właściwego kontaktu ze zdającym i/lub do obsługi potrzebnego sprzętu, w porozumieniu z dyrektorem właściwej okręgowej komisji egzaminacyjnej.
• Wypowiedź ustna może być przekazana przez nauczyciela wspomagającego, który rozumie wypowiedź zdającego, jeżeli w toku edukacji zdający został wdrożony do takiej współpracy z nauczycielem.
• Zastosowanie przekazanych przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną zasad oceniania wypowiedzi uwzględniających dysfunkcje.

Jak przygotować uczniów do egzaminów?

Przygotowanie uczniów klas ósmych szkół podstawowych oraz uczniów klas maturalnych do zbliżających się egzaminów zewnętrznych to dla nauczycieli duże wyzwanie. Wyjątkowo trudne może wydawać się przygotowanie uczniów ze spektrum autyzmu. Poniżej przygotowane zostały wskazówki, które mogą okazać się pomocne w tym procesie.

1. U podstaw wszelkiego uczenia się leży pozytywna samoocena i wiara we własne możliwości. Warto je wzmacniać u uczniów, ponieważ wysoka samoocena i wiara w siebie nie są dziedziczone, lecz wyuczone. Dzieci tworzą go poprzez doświadczenia zdobywane każdego dnia a nauczyciele mają duży wpływ na budowanie pozytywnego wizerunku siebie przez ucznia. To, co nauczyciel przekazuje swoim uczniom, bezpośrednio wpłynie na ich możliwości uczenia się i sukces.
   Warto stworzyć system dodatnich wzmocnień i nagród wspomagających ucznia w jego uczeniu się. Skuteczne jest posługiwanie się pozytywnym, afirmującym językiem:
• To duże/największe Twoje osiągnięcie,
• Jesteś bardzo systematyczny,
• Jestem z Ciebie dumna
• Cieszę się, że oddałeś zadanie na czas,
• Gratuluję, jeżeli nadal będziesz pracować tak ciężko/systematycznie, powinno Ci się powieść
• Dobra robota, potrafisz...
• Doskonale wykonane zadanie, dziękuję,
• Pracujesz naprawdę szybko/rzetelnie,
2. Podczas lekcji można stosować techniki relaksacyjne i zachęty do działania:
• Naucz relaksowania się i radzenia sobie ze stresem
• Naucz gimnastyki umysłu – np. ćwiczenia naprzemienne, rysowanie dwiema rękami, kreślenie "leniwych" ósemek,
• Pomóż, jak skupiać się na pozytywnych myślach i przekonaniach,
3. Wysokie oczekiwania należy stawiać w sposób umiarkowany, stale informować uczniów, czego już dokonali, a czego od nich się oczekuje, informacja zwrotna ma być drogą do umacniania ucznia w tym, co robi dobrze i pokazywać mu kierunek jego rozwoju.
4. Należy pamiętać o właściwym wprowadzaniu lekcji – np. Zapiszcie teraz wszystko, co już wiecie na ten temat... aby uczniowie mogli sięgnąć do pamięci długotrwałej i wydobyć potrzebną im wiedzę na zadawany temat. Nie warto odpytywać, tylko poprosić aby podzielili się tą wiedzą, wtedy zapewnione zostanie bezpieczeństwo tych uczniów, którzy takiej wiedzy na mają. Dokonana zostanie  tym samym szybka powtórka i diagnoza tego, co już wiedzą.
5. Zawsze pożyteczne jest zaczynanie od ogólnego zarysu tematu i całości lekcji – co ich dziś czeka, oraz spodziewanych wyników: po zakończeniu lekcji będziecie wiedzieć, umieć…
6. Pomocne jest dzielenie tematu lekcji na kilka zagadnień, części. Człowiek potrafi zapamiętać 7 części (+/-2).
7. Warto pobudzać do pracy obie półkule mózgowe, przekazuj informacje obrazem, poprzez pomoce wizualne, dyskusje, itp. Czas pracy nad jednym zadaniem to 2 minuty zależnie od wieku i możliwości uczniów. Zawsze należy robić krótką przerwę i podsumowanie(utrwalasz).
8. Zadbanie o okazje do zaprezentowania przez uczniów nowej wiedzy.
9. Wskazane jest uczynienie z powtórek codziennej praktyki. Pamiętajmy, że 80% nowych informacji zostaje utraconych w ciągu 24 godzin, jeśli nie są powtarzane. Najlepiej wprowadzać powtórki po zakończeniu każdej lekcji i na początku następnej (prawo początku i końca)
10. Zachęcanie do stosowania mapy pamięci do sporządzania notatek – co sprzyja kojarzeniu informacji, zachęca do ich własnych sposobów rozumienia przerabianego materiału (mapę zawsze można uzupełnić w prosty sposób), stosowanie kolorowych kredek lub mazaków pobudza procesy twórcze i pamięciowe.
11. Nauczenie uczniów gospodarowania własnym czasem – warto opracować z nimi plan dnia: kiedy są na lekcji, kiedy odpoczywają, kiedy sobie powtarzają i odrabiają zadania.
12. Warto pomóc uczniom odkryć swój ulubiony sposób uczenia się. Warto omówić z uczniami ich sposoby uczenia się i pomóc lepiej się zorganizować w pracy umysłowej.
13. Należy pamiętać, że Trening czyni mistrza. Jeśli uczniowie (szczególnie osoby z ASD) kilkakrotnie zmierzą się z próbnymi formami egzaminu, wówczas ten właściwy egzamin nie będzie niczym nowym, nieznanym i przerażającym. Znając jego formę i przebieg będą mogli skuteczniej opanować negatywne emocje i skupić się na pracy umysłowej.

Załączniki

Egzamin ósmoklasisty

Egzamin maturalny (część pisemna)

oprac.  Justyna Pomykała (psycholog, specjalista z zakresu autyzmu), Izabela Halat-Wójcicka (psycholog, specjalista WWRD), Paulina Machowska (pedagog, specjalista z zakresu autyzmu)