Wraz z nadejściem jesieni i istotnymi zmianami w świecie przyrody zaczynamy zauważać pogorszenie się naszego funkcjonowania psychofizycznego.  Nierzadko stajemy się ociężali, apatyczni, mamy gorszy nastrój i brak chęci do wykonywania codziennych obowiązków. Krótkie dni
i ograniczony czas ekspozycji na słońce ogranicza wytwarzanie przez organizm witaminy D, która jest kluczowa dla aktywności seratoniny. Zarówno serotonina jak i melatonina pomagają utrzymać codzienny rytm organizmu związany
z sezonowym cyklem noc–dzień.  Zmiany stężenia serotoniny i melatoniny zakłócają prawidłowy rytm sen–czuwanie. W efekcie powodują trudności
w dostosowaniu się do sezonowych zmian długości dnia, co skutkuje zaburzeniami snu, nastroju i zachowania, opisywanymi jako depresja sezonowa SAD.
 
    Tak jak i dorośli, dzieci również mogą odczuwać negatywne konsekwencje zmian pór roku. Mały człowiek może być bardziej niż zwykle zmęczony, smutny, zniechęcony i nie cieszyć się jak zazwyczaj swoimi ulubionymi aktywnościami. Rodzice nie powinni lekceważyć tego obniżenia nastroju. Dzieci bardzo często nie potrafią zrozumieć i nazwać stanów emocjonalnych, ale poprzez zmianę w  swoim zachowaniu sygnalizują doświadczane trudności. Niedobory światła powodują drażliwość, niepokój
i kłopoty z koncentracją uwagi. Ograniczona aktywność na świeżym powietrzu
i niezaspokojona potrzeba ruch wzmacniają pobudliwość i impulsywność.
    

Jak radzić sobie z sezonowym obniżeniem nastroju u dzieci?

    Wskazówki dla rodziców:

Zapewnienie jak największej ilości światła, najlepiej naturalnego,
W słoneczne dni spędzania przynajmniej 30 minut na świeżym powietrzu,
Dostarczanie w jadłospisie odpowiedniego zestawu witamin oraz węglowodanów będących źródłem energii,
Zainteresowanie nowymi aktywnościami i zabawami dostosowanymi
do pory roku,
Dostrzeganie drobiazgów wywołujących radość i uśmiech na twarzy,
Dodatkowy czas przeznaczony na odpoczynek, czasem lepiej, aby prace domowe zaczekały, niż żeby dziecko było zbyt wyczerpane i zniechęciło się do uczniowskich obowiązków,
Okazywanie wsparcia i zrozumienia, wspólnie spędzany czas w gronie rodzinnym,
Umożliwianie kontaktów z rówieśnikami i udziału w zajęciach rozwijających zainteresowania.

    Jeśli zauważymy, że stan wyraźnie obniżonego nastroju utrzymuje się
u naszego dziecka bez przerw ponad dwa tygodnie, występują kłopoty ze snem, zobojętnienie, niechęć do wszelkiej aktywności i lęki to powinniśmy udać się na konsultację do specjalisty.


    O depresji sezonowej u dzieci można mówić, gdy epizody zaburzeń nastroju powtarzają się 2-3 lata z rzędu o określonej porze – zwykle to październik lub listopad i ustępują wraz z nadejściem wiosny (marzec/kwiecień).

Objawy depresji sezonowej u najmłodszych:
problemy z koncentracją uwagi, zaburzenia pamięci,
istotny spadek motywacji do systematycznej nauki i obniżenie wyników,
odczuwana w ciągu dnia senność,
bóle głowy, brzucha,
smutek, brak energii i ograniczenie motywacji do wykonywania ulubionych aktywności,
obniżenie odporności i często występujące infekcje (np. przeziębienie, grypa),
nadmierna drażliwość, wybuchy złego humoru, a nawet napady agresji,
wzmożony apetyt – objadanie się batonikami, chipsami, lodami („zajadanie” emocji).

     Objawy depresji sezonowej mogą być nasilone przez stresujące wydarzenia w życiu dziecka takie jak problemy rodzinne, strata bliskiej osoby, konflikty
z rówieśnikami czy nie radzenie sobie z wymaganiami szkolnymi.

Depresja sezonowa a depresja młodzieńcza

 Zachowania depresyjne obserwowane u nastolatków są nietypowe i często odbiegają od ogólnych kryteriów diagnostycznych.

 Smutek, przygnębienie, apatia występują  w niewielkim nasileniu albo wcale.
Często na pierwszy plan wysuwa się arogancja, agresja czy abnegacja – zachowania, które mylimy z „oczywistym” w tym wieku buntem wobec otaczającego świata.
Cierpienie jakie wynika z doświadczanych trudności odbiera nastolatkom nadzieję i sens życia, a jego konsekwencją jest postawa opozycyjno-buntownicza.

Obserwuje się zachowania ryzykowne, autoagresywne, przekraczające przyjęte normy społeczne, często jako wołanie o pomoc.

Następuje pogorszenie zdolności intelektualnych i obniżenie wyników, co może prowadzić do wagarowanie, a ostatecznie spowodować całkowitą odmowę chodzenia do szkoły.

Widoczne jest zaniedbanie codziennej higieny ciała i wyglądu zewnętrznego.

Znika radość z tego, co sprawiało kiedyś przyjemność. Zaprzestanie uprawiania sportu, czytania książek, oglądania telewizji, spotykania się z przyjaciółmi.

W postawie dominuje wycofanie lub nadmierne pobudzenie.

Obserwuje się zmianę apetytu (brak łaknienia lub objadanie się) albo kłopoty ze snem (częściej to nadmierna senność i problem z porannym wstawaniem).

Objawy depresyjne mogą ukrywać się pod maską dolegliwości fizycznych, takich jak bóle głowy, brzucha, kręgosłupa.

Pojawia się obsesyjne zainteresowanie tematyką śmierci, czytanie na jej temat książki lub mówienie o swojej śmierci.

Dochodzi do ucieczek z domu.

Depresja młodzieńcza może być trudna do wychwycenia przez otoczenie
i często mylona ze zmianami wynikającymi z okresu dorastania czy sezonowości pór roku. Powyższe zachowania, które mogą występować
w zróżnicowanym zakresie i stopniu, mogą być sygnałami choroby, wymagającej specjalistycznej diagnozy, leczenia farmakologicznego
i psychoterapeutycznego.
                                                                Izabela Halat-Wójcicka