Współczesna terapia logopedyczna coraz częściej podkreśla, jak istotne jest holistyczne podejście do rozwoju mowy i funkcji ustno-twarzowych. Zaburzenia artykulacji, opóźnienia mowy czy trudności w prawidłowym funkcjonowaniu układu stomatognatycznego mają złożone przyczyny, które warto rozpatrywać w kontekście funkcji biologicznych, rozwoju strukturalnego oraz czynności prymarnych.

Przestrzeń ustno-twarzowa jako wspólne pole działania

Podobnie jak ortodonci, którzy zajmują się wadami zgryzu, my, logopedzi, koncentrujemy się na funkcjonowaniu narządu mowy i jego powiązaniach z anatomią twarzy. Wspólne dla obu dziedzin jest rozpoznanie, że przestrzeń orofacjalna stanowi kluczowy obszar pracy, ponieważ w jej obrębie zachodzą zarówno zmiany strukturalne, jak i funkcjonalne.

Poszukiwanie przyczyn zaburzeń

Podstawą skutecznej terapii jest analiza etiologii problemu. Zarówno ortodonci, jak i logopedzi, starają się zidentyfikować źródło trudności, badając m.in. nawyki oddechowe, sposób połykania, pozycję języka czy funkcje mięśni twarzy. Zaburzenia te często wynikają z nieprawidłowych nawyków prymarnych, które mogą prowadzić do zmian w strukturze kości i mięśni, wpływając na rozwój mowy oraz zgryzu.

Związki między strukturą a funkcją

W literaturze naukowej panuje przekonanie, że struktura anatomiczna, zwłaszcza kości i mięśnie, warunkuje funkcję, a nie odwrotnie. Kiedy funkcje ustno-twarzowe są nieprawidłowe, mogą prowadzić do zmian w strukturze, takich jak nieprawidłowy rozwój szczęk czy nieprawidłowa artykulacja. Dlatego tak ważne jest, aby terapia obejmowała zarówno działania na poziomie funkcji, jak i struktury, dążąc do harmonijnego rozwoju narządu mowy i układu stomatognatycznego.

Terapia miofunkcjonalna – klucz do prawidłowego rozwoju

Terapia miofunkcjonalna, czyli terapia mięśniowo-funkcjonalna, skupia się na przywróceniu prawidłowych funkcji ustno-twarzowych. Jej głównym celem jest poprawa pracy mięśni odpowiedzialnych za oddychanie, połykanie, gryzienie i artykulację. W ramach terapii pracujemy nad wypracowaniem właściwej postawy języka, poprawą siły i precyzji mięśni twarzy, a także nad elastycznością tkanek.

Cele terapii miofunkcjonalnej

• Normalizacja pracy mięśni układu stomatognatycznego, co wpływa na poprawę artykulacji i funkcji oddechowych.
• Zwiększenie siły i elastyczności mięśni, co sprzyja prawidłowemu rozwojowi struktur kostnych i mięśniowych.
• Dobór indywidualnych ćwiczeń i czynności, które wspierają harmonijny rozwój funkcji ustno-twarzowych.
• Współpraca z innymi specjalistami, takimi jak ortodonci czy laryngolodzy, dla uzyskania kompleksowego efektu terapeutycznego.

Znaczenie współpracy między logopedą a ortodontą

Ważne jest, aby działania terapeutyczne były skoordynowane. Zalecenia ortodontów, np. dotyczące stosowania płytek przedsionkowych czy innych aparatów, powinny być uwzględniane w planie terapii logopedycznej. Diagnoza wady zgryzu powinna poprzedzać ćwiczenia związane z ruchami żuchwy czy języka, aby uniknąć niepotrzebnych działań i zapewnić skuteczność terapii.

Metody wspomagające terapię

W pracy z pacjentami stosujemy różnorodne metody wspomagające, takie jak:

• blokady językowe, które pomagają utrzymać język w prawidłowej pozycji.
• specjalne nakładki na zęby, które wspierają prawidłową pozycję języka podczas oddychania.
• guziczki i kolce na aparatach ruchomych, które pomagają w wypracowaniu właściwych nawyków oddechowych i połykania.

Podsumowując, skuteczna terapia logopedyczna wymaga zrozumienia powiązań między strukturą a funkcją, a także współpracy z innymi specjalistami. Dążenie do harmonijnego rozwoju narządu mowy i funkcji ustno-twarzowych jest kluczem do poprawy jakości życia pacjentów i osiągnięcia trwałych efektów terapeutycznych.

Zapraszamy do naszej poradni, gdzie oferujemy kompleksowe wsparcie, łącząc wiedzę z zakresu logopedii, ortodoncji i terapii miofunkcjonalnej.

                                    Opracowała: Karolina Przybyło- logopeda, neurologopeda, terapeuta SI

Bibliografia:

• Nowakowska, E. (2020). Terapia miofunkcjonalna w praktyce logopedy. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne.
• Kowalczyk, A. (2019). Funkcje ustno-twarzowe a rozwój mowy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.